22 april 2020
Denkrichtingen voor scholen
Per 11 mei gaan de basisscholen geheel of gedeeltelijk weer hun deuren openen en wordt volgens bepaalde protocollen weer lesgegeven. Het speciaal onderwijs met leerlingen tot 12 jaar is na de meivakantie volledig geopend. De uitwerking van de protocollen vraagt per school om maatwerk. Aan welke oplossingsrichtingen kan worden gedacht om het onderwijs doorgang te bieden?
Vrijwel iedere school heeft de afgelopen weken alles op alles gezet om de mogelijkheden van digitaal onderwijs te onderzoeken. Sommige scholen hebben onlangs grote stappen gemaakt om alle leerlingen thuis van internet en een laptop te voorzien en andere scholen geven al enkele weken volledig digitaal onderwijs. Het digitale onderwijs biedt goede mogelijkheden en tegelijkertijd is het niet voor alle docenten en leerlingen een geschikt middel. Dit geldt met name voor leerlingen in een kwetsbare thuissituatie of met ouders in de vitale beroepen. Daarnaast hebben docenten ook kanttekeningen bij digitaal onderwijs en geven aan moeilijk zicht te hebben op het leerproces en de prestaties van de leerlingen. Per ingang van 11 mei wordt het digitaal onderwijs afgewisseld of volledig vervangen door fysieke samenkomsten. Bij het besluit tot gedeeltelijke opening van de school kan de afweging worden gemaakt wat digitaal kan worden opgelost en wat fysiek op school moet plaatsvinden. Door de komende tijd het onderwijs gedeeltelijk digitaal te blijven verzorgen, kan fysiek in kleine groepen en/of gefaseerd op scholen worden gewerkt.
Onderwijs op school in kleine groepen
In enkele Scandinavische landen zijn de basisscholen onder strikte eisen weer gefaseerd geopend. Het aanpassen van de tafelindeling en het organiseren van de lessen en pauzes in kleine groepen zorgt voor voldoende afstand tussen leerlingen en docenten. Het ruimtegebrek dat in deze landen ontstaat door halfgevulde klassen wordt opgelost door andere ruimten zoals een aula te gebruiken en door grote tenten te plaatsen. In Nederland is ook een voorbeeld bekend van een zogenoemde ‘drive-in’ basisschool. Leerlingen hebben in kleine aantallen enige tijd les in de klas en wisselen elkaar af in shifts. Op de momenten dat leerlingen niet fysiek aanwezig zijn, werken zij vanuit huis aan opdrachten of volgen zij de lessen via een videoverbinding. Leerlingen komen het schoolgebouw binnen via de hoofdentree en verlaten het gebouw via een achter- of zijentree. In de wisseling van leerlinggroepen vindt een grondige schoonmaakbeurt plaats. Het buitenspelen wordt beperkt, kinderen nemen geen eigen speelgoed mee naar de school en ouders brengen hun kind tot aan het hek. Ook kan onderwijs worden georganiseerd zoals het kabinet het voorstelde, waarbij de ene helft van de klas de ene dag les krijgt en de andere helft de andere dag. De anderhalve meter afstand voor basisschoolleerlingen is, met name voor de jonge leerlingen, niet realistisch. Toch moeten de richtlijnen worden vertaald naar een geschikte leeromgeving die zorgt voor een veilig en gezond verblijf van leerlingen, leerkrachten en eventueel ouders. Maak regels over het gebruik van het gebouw en het gedrag van de aanwezigen en zorg dat deze worden nageleefd.
In mei wordt definitief bekend gemaakt of de schoolgebouwen in het voortgezet onderwijs vanaf 1 juni weer open kunnen. Op het moment dat deze weer open gaan, zullen rigoureuzere protocollen benodigd zijn dan in het basisonderwijs. De anderhalve meter afstand geldt in het voortgezet onderwijs bijvoorbeeld zowel voor docenten als voor leerlingen. Ook komen hier in de regel meer leerlingen op één locatie tegelijkertijd en zien de leerlingen normaliter niet één docent op een dag, maar meerdere docenten in verschillende ruimten. Een denkrichting zou zijn om af te wijken van het standaard lesrooster en de leerlingen zoveel mogelijk in één ruimte te onderwijzen en de docenten af te wisselen. Daarnaast is het ook in het voortgezet onderwijs van belang om in kleinere groepen bij elkaar te komen en af te wisselen met digitaal onderwijs. Mogelijk kunnen extra maatregelen worden genomen zoals deze ook zijn gerealiseerd in supermarkten. Zouden transparante scheidingselementen een mogelijkheid kunnen bieden in het onderwijs? Of markeringen op de vloer met een vluchtstrook om medeleerlingen voorrang te verlenen en de afstand te kunnen waarborgen? Ondanks dat het openen van de scholen voor het voortgezet onderwijs nog enige tijd vooruit is geschoven, is het goed hier alvast op te anticiperen, bijvoorbeeld door enkele scenario’s uit te denken. De VO-raad geeft ook aan op korte termijn een protocol te publiceren dat scholen helpt bij het organiseren van het onderwijs in een anderhalve meter werkelijkheid.
Uitwijken naar externe locaties
De grootte van onderwijsruimten op een school maakt het soms niet mogelijk om de anderhalve meter afstand te waarborgen voor volledige klassen. Daarnaast kan het verlenen aan onderwijs voor half gevulde klassen leiden tot ruimtegebrek. Scholen kunnen onderzoeken of het mogelijk is om uit te wijken naar externe locaties. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan sportaccommodaties (zoals een voetbalstadium of gymzaal), theaters en evenementenhallen.
Buitenschool
Een buitenruimte bij of in de nabijheid van de school maakt het mogelijk om in de buitenlucht onderwijs te geven. Samenkomen in de buitenruimte maakt het naleven van de anderhalve meter afstand beter haalbaar dan in onderwijsruimten omdat hier in de regel meer afstand is. Ook kunnen mogelijk tijdelijke tenten worden ingezet in de nabijheid van de school. Buitenonderwijs biedt wegens de afhankelijkheid van het weer, zeker voor de komende weken/maanden een mooie optie.
Aandachtspunten
Hygiëne en richtlijnen RIVM – Bij alle mogelijke oplossingen waarbij leerlingen naar het schoolgebouw komen, is het van belang de richtlijnen van het RIVM in acht te nemen. Stel daarnaast spelregels op over onder andere het schoonmaakbeleid en het gebruik van toiletten. Deel de richtlijnen met alle betrokkenen en vertaal deze naar de taal van de leerlingen. Let op dat de richtlijnen worden nageleefd.
(Klimaat)Installaties – Over de verspreiding van het virus via klimaatinstallaties heeft het RIVM (nog) geen uitspraken gedaan of richtlijnen opgesteld. Het instituut REHVA heeft wel een publicatie met adviezen gepubliceerd op basis van eerdere onderzoeken naar de verspreiding van SARS. Met betrekking tot ventilatiesystemen adviseren wij om de bestaande systemen te blijven gebruiken, waarbij er bij een CO2 gestuurde installatie beperkte mogelijkheden zijn om de hoeveelheid ventilatielucht ten opzichte van het aantal personen in de ruimte te verruimen. Mocht u vragen hebben met betrekking tot deze publicatie en/of het gebruik van installaties in onderwijsgebouwen, dan kunt u contact met ons opnemen.
Legionella – We adviseren om bij het opstarten van een schoolgebouw de watertappunten een kwartier open te zetten om drinkwaterleidingen door te spoelen en legionellabesmetting te voorkomen. Een aantal watermaatschappijen heeft hier afnemers al over geïnformeerd.
Vervoer – In het voortgezet onderwijs zijn sommige leerlingen afhankelijk van het openbaar vervoer en dit maakt het voor sommige leerlingen ingewikkeld om naar school te komen. Ook in het speciaal onderwijs brengt de leerlingenstroom met taxibusjes en de verzorging van de leerlingen eigen uitdagingen met zich mee.
Communicatie met ouders en leerlingen – Respecteer de vragen en onzekerheden van ouders en leerlingen. Heldere afspraken en goede communicatie kunnen deze onzekerheden wegnemen, bijvoorbeeld middels het organiseren van een online inbel-uur.
Gezamenlijke oplossing docenten – Neem twijfels van docenten serieus en zoek gezamenlijk naar oplossingen die werken voor het hele team. Zo kan onderscheid worden gemaakt in docenten die digitaal onderwijs aan leerlingen verzorgen waar dat kan, terwijl andere docenten fysiek in de school aanwezig zijn.
De PO-Raad publiceert twee protocollen die als handreiking dienen voor het primair onderwijs bij het opstarten van de scholen. Er is een protocol voor het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs en een protocol voor regulier basisonderwijs. Lees hier het hele artikel.
Verder praten?
We blijven graag met scholen in gesprek en zorgen dat ervaringen worden gedeeld. Heeft u zelf op uw school een succesverhaal over hoe u in deze tijd omgaat met de corona maatregelen? Of heeft u slechte ervaringen met dergelijke denkrichtingen? Deel het met ons en wie weet kunnen anderen scholen hier ook profijt van hebben.
Natuurlijk brengt ieder type onderwijs, iedere doelgroep en ieder schoolgebouw eigen aandachtspunten met zich mee die vragen om specifieke oplossingen. We denken graag mee over geschikte oplossingen op maat zodat uw leerlingen en leerkrachten veilig kunnen worden opgevangen.
